Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego w początkowej fazie leczone są zachowawczo, jednak taki rodzaj postępowania nie zawsze pozwala uzyskać zadowalające efekty. Przy poważnych zmianach zwyrodnieniowych pojawiają się coraz silniejsze dolegliwości bólowe i zmniejsza się zakres ruchu co prowadzi do ograniczenia możliwości poruszania się. Taka sytuacja jest wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu endoprotezoplastyki, czyli chirurgicznego zabiegu wszczepienia sztucznego stawu biodrowego po uprzednim usunięciu całego chorego stawu.
Rodzaj zastosowanej endoprotezy zależy od wielu czynników, głownie od wieku, a wykorzystywane protezy można podzielić na dwie grupy pod względem sposobu osadzenia w układzie kostnym:
• protezy cementowe – trzpień mocowany w kanale kości udowej przy pomocy cementu akrylowego;
• protezy bezcementowe – trzpień mocowany w kanale kości udowej metodą wciskania, bez użycia dodatkowej substancji mocującej.
Rehabilitacja w zależności od wszczepionej endoprotezy jest co do zasady podobna. Różnicą jest przede wszystkim czas wprowadzania poszczególnych etapów usprawniania, który jest późniejszy w przypadku zastosowania endoprotezy bezcementowej. W tym przypadku ćwiczenia są prowadzone również ostrożniej, a czas do pełnego obciążania kończyny wydłuża się.
Przy zastosowaniu protezy cementowej zalecane jest przestrzeganie częściowego odciążenia do 6 tygodnia od zabiegu. Początkowa stabilność wystarcza do natychmiastowego obciążania stawu podczas chodu z laską lub chodzikiem. Korzystanie z laski po przeciwnej stronie jest wskazane do 4-6 miesiąca po zabiegu. Natomiast przy zastosowaniu protezy bezcementowej początkowe zamocowanie nie pozwala na nacisk, który możliwy jest dopiero po wrośnięciu implantu w kość. Dostateczna stabilność pojawia się zazwyczaj po okresie około 6-8 tygodni, podczas gdy maksymalna stabilność protezy ma miejsce dopiero po 6 miesiącach. Przez pierwsze 6 tygodni możliwe jest stawianie stopy, ale bez jej obciążania, tylko opierając palce o podłożę. Rotacyjna stabilność osiągana jest dopiero po 6 tygodniach
Do podstawowych celów programu rehabilitacyjnego należy ochrona implantu przed przemieszczeniem, odzyskanie siły funkcjonalnej i wzmocnienie mięśni okolicy stawu biodrowego i kolanowego oraz nauka chodzenia z użyciem urządzeń pomocniczych, jak również uzyskanie bezbolesnego zakresu ruchomości w granicach bezpieczeństwa. Istotne jest także zapobieganie zagrożeniom związanym z długim okresem leżenia, takim jak zapalenie płuc, zatorowość płucna, zakrzepowe zapalenie żył.
Właściwa rehabilitacja powinna rozpocząć się jeszcze przed zabiegiem. W tym okresie mięśnie oraz tkanki okolicy stawu biodrowego powinny zostać wzmocnione, co pozwala na skrócenie procesu rehabilitacji pooperacyjnej. Wprowadza się również naukę prawidłowego chodu o kulach.
W pierwszych dniach po zabiegu operacyjnym prowadzone są ćwiczenia izometryczne i oddechowe, jak również czynne stopy i kończyny nieoperowanej. Operowana kończyna układana jest w zgięciu rzędu 20 stopni w stawie biodrowym i kolanowym. Następnie do rehabilitacji włączane są bierne ćwiczenia operowanej kończyny, a także stopniowa pionizacja (2-3 doba) i chód (3-4 doba). Ćwiczenia w tym okresie mają na celu zwiększenie zakresu ruchów i wzmocnienie siły mięśniowej, jednak nie mogą wywoływać bólu. Ćwiczenia w późniejszej fazie mają na celu dalsze wzmocnienie mięśni otaczających operowany staw biodrowy, a także przywrócenie prawidłowego zakresu ruchomości, równowagi ciała i koordynacji mięśniowej poprzez pracę z obciążeniem na stabilnym jak i niestabilnym podłożu. Podczas chodu pacjent powinien korzystać z laski nawet przy pełnym obciążeniu do czasu uzyskania prawidłowego stereotypu chodu (bez utykania). Stopniowo rehabilitacja jest uzupełniana o coraz intensywniejszy chód jak również pływanie i jazdę na rowerze.
Całkowite wrośnięcie endoprotezy po zabiegu z odtworzeniem czucia i siły mięśni oraz powrotem do pełnej sprawności trwa około 9-12 miesięcy. Trzeba jednak pamiętać o unikaniu pewnych ruchów, w tym krzyżowania i zbliżania nóg (przywodzenia), skręcania stóp (rotacja wewnętrzna i zewnętrzna), a także podciągania kolan wysoko do klatki piersiowej powodującego zgięcie w stawach biodrowych powyżej 90 stopni.
Inne artykuły
